Het is een Déjà vu. Bij elk onderzoek is uit de bevindingen te herleiden dat de focus is geweest op kwantiteit en niet op kwaliteit. Nu organisatie omgevingsbewust moeten zijn, is dit extra pijnlijk.

Je hebt een beperkte hoeveelheid tijd, geld en energie. Jij moet bepalen hoe je deze beperkte middelen inzet om je organisatiebeleid zo mooi mogelijk te maken. En bij die keuze zul je steeds opnieuw stuiten op de balans tussen kwantiteit en kwaliteit. Een fijn beleid is gevuld met kwaliteit.  

Een valkuil is, dat kwaliteit tegenover kwantiteit staat. Kwantiteit en kwaliteit zijn inderdaad twee verschillende dingen, maar behoeven niet per definitief tegenover elkaar te staan en dat het een kwestie is van een keuze tussen deze twee. Kwaliteit kan ook leiden tot meer kwantiteit. En, door meer kwantiteit kan er ook (meer) ruimte ontstaan voor werken aan kwaliteit.

Het is dan geen of-of, maar en-en. Dat stelt eisen aan verantwoording. De bedoelde bevindingen bij onderzoek laat zien dat verantwoording te veel is gefocust op kwantiteit. Maar, dat zegt niets. Het gaat ook om kwaliteit en misschien is dat wel het aller belangrijkst.

Het is een opletpunt voor een RvC/T. Het nadeel van alleen een kwantitatieve benadering is, is dat je dan geen debat is. Het debat wordt daarmee in de kiem gesmoord. Maar, de gevolgen van alleen een kwantitatieve benadering heeft ook gevolgen voor de cliënten/patiënten/klanten/samenleving.

Er wordt dan alleen gestuurd op basis van productiegegevens en financiële gegevens. Sturen op kwaliteit is wat anders en stelt ook andere eisen aan een (periodieke) verantwoording richting een RvC/T. Het gaat om het waarom achter al deze cijfers.  

De nadruk ligt minder op statistiek en gestructureerde gegevens en het biedt een diepgaand inzicht in menselijk gedrag, motivaties en emoties door middel van op tekst gebaseerde informatie. En, dat gerelateerd aan beleidsdoelen, zoals dat door het bestuur (ooit) is bepaald. Dan pas heb je debat naar aanleiding van een verantwoording. Niet in de zin van ‘afrekenen’, maar in de zin van ‘hoe ethische afwegingen maken bij de uitvoering van het beleid gelet op de beleidsdoelen’.

Dat is een ander type gesprek. Het gaat over wat er gebeurt en waarom. En, wat weegt zwaarder. Het belang van deze kwalitatieve gesprek is toegenomen. Het is dan zoeken naar patronen die de basis vormen voor de uiteindelijke analyse. Immers, alle beleidsinstrumenten (van oudsher) binnen de organisatie staan ter beschikking om het beleid proactief en adequaat te organiseren.  

Door naar deze ethische vraagstukken te krijgen, krijgt het maatschappelijke gesprek met burgers en samenleving als geheel ook meer diepgang en meer betekenis.  

Door dat niet toe te passen en strak vast te houden aan regels, wordt er geen maatwerk geleverd. Het is op uitvoeringsniveau ‘veilig’ werken, maar daarmee wordt de mogelijkheid om beleid tijdig georganiseerd te krijgen door middel van maatwerk niet of in onvoldoende mate benut.

Door als organisatie deze beleidsinstrumenten maximaal te laten benutten om de uitvoering van het beleid goed te kunnen laten plaatsvinden, zal er meer-en-meer gebruik worden gemaakt van onbenutte mogelijkheid. Het dwingt het bestuur om elke keer om een ethische afweging te maken (en niet weg te duiken achter ‘regels’).

Het is aan de RvC/T om daarbij ‘over de schouders mee te kijken’. Niet om het besluit in een individueel geval te beïnvloeden, maar wel over de esthetische principes te hebben en deze verder aan te scherpen en dat is een voortdurend proces (en niet een kwestie van een keer in het jaar). Deze ethische principes zijn de hoofdlijnen van beleid (en deze hoofdlijnen heeft in elke vergadering de aandacht en niet een keer in het jaar). Het gaat elke keer om een gesprek over ethische keuze (wat geen synoniem is voor bestuurlijke keuzes en ook niet met elkaar verward moet worden).

Hierdoor krijgt een (kwalitatieve) verantwoording meerwaarde. Het is een belangrijk hulpmiddel van het bestuur om samen met de RvC/T juist daarbij stil te staan, om als dagelijks bestuur het werk nog beter te kunnen doen. Praten over alleen regels, slaat dat kwalitatieve gesprek dood en daarmee het bestuurlijk bedrijf.